De kracht van ahimsa of geweldloosheid

“Onze keuzes worden begrensd door de keuzes van anderen, en wij beperken ook hun keuzes weer. Ernaar streven om vrij te zijn was daarom niet genoeg. Ieder mens die vrijheid waardeerde en niet hypocriet wilde zijn, diende ook waarde te hechten aan de vrijheid van anderen, door zo te handelen dat de eigen vrijheid op een ethisch verantwoorde wijze werd uitgeoefend.”  – Simone de Beauvoir

Ahimsa staat voor geweldloosheid en voor mij gaat dit hand in hand met vrijheid. Sinds een paar maanden verdiep ik mij meer en meer in de verhalen van sterke vrouwen als Simone De Beauvoir. Ik word er enerzijds weemoedig en onrustig van, maar voel mij anderzijds ook gesterkt en hoopvol. Het toont hoe we soms onrechtstreeks al eeuwen (on)wetend en (on)gewild geweld plegen tegen vrouwen, joden, zwarten en minderheden. 

Er zit een groot verschil in vrijheid hebben – in de zin dat je in theorie in staat bent om een keuze te maken – en de macht hebben om te kiezen in een situatie waarin een keuze moet gemaakt worden. Hoe brengen we autonomie terug terwijl we leven in een wereld vol aangeleerde micro-agressies? De aangeleerde angsten die zich vertalen in het beperken van de eigen vrijheid of die van een ander, de agressies waar we ons vaak niet van bewust zijn. Het voelt niet goed, maar we kunnen niet meteen zeggen wat er niet klopt. In onze taal, vraagstellingen, bewegingen zit agressie die we als normaal ervaren. Hoe geven we autonomie terug als die dwang onzichtbaar is?

Door het onderwerp zichtbaar te maken.

“Als iemand met meer macht hun waarheid verkondigt, dan gaat het niet altijd over gelijk hebben of vrije meningsuiting, maar over het bestaansrecht van degene met minder macht.“

Maar dan kom ik automatisch terug bij de zin “de macht hebben om te kiezen in een situatie waarin een keuze moet gemaakt worden”. Bewustwording geeft een stukje de macht terug en creëert kleine golven van hoop en vooruitgang doorheen de geschiedenis. 

Maar hoe zit dat op microniveau? De wereld mag zich dan in zichtbare golven bewegen, maar wat als je direct omgeving niet luistert? Wat als je je niet veilig voelt in je eigen huis? Wat als de informatie niet beschikbaar is of als je onjuiste informatie krijgt? Wat als je aan het overleven bent? Ik wil graag uitnodigen om een conversatie aan te gaan waarbij we ons bewust zijn dat woorden evenzeer wapens kunnen zijn.

Iets wat ik de laatste tijd vaak hoor terugkomen is het feit dat alles politiek correct moet zijn. Als iemand niet akkoord is met een bepaalde stelling, komen al snel de woorden “we mogen tegenwoordig niets meer zeggen” of “we mogen toch ook onze mening hebben”.

Maar wat als die persoonlijke waarheid onjuiste of onvolledige informatie bevat? Het doel heeft om pijn te doen, te ondermijnen of afgunst tegenover een bepaalde persoon of doelgroep in de hand werkt? “Ieder mens die vrijheid waardeerde en niet hypocriet wilde zijn, diende ook waarde te hechten aan de vrijheid van anderen, door zo te handelen dat de eigen vrijheid op een ethisch verantwoorde wijze uitgeoefend werd.” Wat als de tegenpartij dus geen waarde hecht aan de vrijheid van de andere? En een conversatie niet op ethisch verantwoorde wijze kan uitoefenen? 

Dan worden we nog steeds beperkt in onze vrijheid. Hoewel we kunnen inzien dat we gelijk hebben door een open conversatie aan te gaan waarbij de andere ook het woord krijgt, stuiten we op agressie van de tegenpartij en worden we beperkt in onze vrijheid op dat moment. Misschien wel omwille van vooraf bepaalde factoren zoals onze huidskleur, onze sekse, onze afkomst of omwille van ingebakken sociale verwachtingen van hoe we ons horen te gedragen of zelfs horen te denken. Er blijft nog steeds een verschil tussen de keuze kunnen maken om te reageren en de macht te hebben om die keuze te maken. Als iemand met meer macht hun waarheid verkondigt, dan gaat het niet altijd over gelijk hebben of vrije meningsuiting, maar over het bestaansrecht van degene met minder macht. 

” Mijn verbeten ironie sluipt erin als ik deze paradox moet erkennen. Kan ahimsa dan enkel bestaan door geweld?“

Waar ik blij van word, is dat we ook vechten.

Dus dan moet ik toegeven dat ahimsa of geweldloosheid soms wat naïef klinkt. Vele mensen zijn namelijk gestorven om minimale vrijheden te verwerven. Het posttraumatische stresssyndroom wordt pas erkend door een wereldoorlog waarin soldaten terugkomen en vrouwelijke hysterie tentoonstellen. Dan pas kunnen we medelijden tonen of ahimsa beoefenen. Of denk maar aan vrouwen in de suffragettebeweging die moeten sterven om stemrecht te krijgen of zwarten die vechten voor gelijke rechten. Mijn verbeten ironie sluipt erin als ik deze paradox moet erkennen. Kan ahimsa dan enkel bestaan door geweld?

Hoe verhoudt ahimsa zich tot yogatherapie en traumasensitieve yoga?

Ahimsa of geweldloosheid is één van de basisprincipes binnen yoga. Bij traumasensitieve yoga en yogatherapie gaat het vooral over geen geweld plegen in de interactie met de cliënt. Je moet de blinde vlekken in je eigen denkkader exploreren, zodat er begrip kan ontstaan en gedragsveranderingen kunnen plaatsvinden. Het gaat over aanrakingen met expliciete toestemming van de cliënt, over keuzevrijheid implementeren en het ‘moeten’ weghalen uit de praktijk.

Het gaat over niemand corrigeren in een bepaalde pose, want als de pose goed voelt is er weinig kans op een blessure. Het gaat over steeds blijven uitnodigen tot introspectie of de pose wel echt iets voor de cliënt is en een alternatief aanbieden van zodra er pijn gevoeld wordt. Het gaat over grenzen respecteren in plaats van erover te gaan. Het gaat over letten op taal en inclusief proberen zijn. Het gaat over niemand verplichten iets te doen wat ze niet willen. Het gaat over durven vertrouwen op het lichaam van de cliënt.

Als facilitator moet je beseffen dat je enkel getuige bent van het proces en dat je in een machtspositie zit. Elke uitleg kan een mogelijke aanval zijn op de integriteit van je cliënt. Een veilige omgeving creëren is daarom prioriteit, zodat je geholpen kan worden om verder te exploreren en eventuele blinde vlekken te ontdekken.

Benieuwd naar een yogatherapie traject? 

Disclaimer

“Met mijn blogposts bied ik jou graag info, advies, inspiratie voor poses of bespreek ik casestudies. Hoewel je hier zeker inspiratie uit kan halen en al mee aan de slag kan, kan ik je geen garantie bieden op het behalen van een bepaald resultaat. Iedereen is anders en daarom werk ik uiteraard het liefst op maat van jou. Contacteer mij gerust als je graag persoonlijk met mij aan de slag wil!”

Dit artikel werd geschreven met ondersteuning van Hanna Struyvelt.